Większość pszczół zapada w sen zimowy. U wielu gatunków tylko królowa przeżywa zimę, wyłaniając się wiosną, aby odbudować kolonię. To właśnie pszczoły miodne z gatunku Apis mellifera pozostają aktywne przez całą zimę, pomimo niskich temperatur i braku kwiatów, którymi mogłyby się pożywić. I właśnie zimą wykorzystują to, co osiągnęli ciężką pracą, żywiąc się miodem, który wytworzyli i zgromadzili.
Zdolność kolonii pszczół miodnych do przetrwania zimy zależy od ich zapasów żywności, składających się z miodu, pierzgi i mleczka pszczelego. Z zebranego nektaru wytwarzany jest miód; chleb pszczeli to połączenie nektaru i pyłku, które są przechowywane w komórkach plastra, a mleczko pszczele to połączenie miodu i pierzgi, którymi żywią się pszczoły karmiące.
Energia, której pszczoły potrzebują do wytworzenia ciepła, które pozwala im przetrwać zimę, jest pozyskiwana z miodu i pierzgi; jeśli kolonii zabraknie tych pokarmów, zamarznie na śmierć przed nadejściem wiosny. W ewolucji społeczności pszczół miodnych, gdy zbliża się zima, pszczoły robotnice wypędzają bezużyteczne pszczoły drony z ula, pozostawiając je na śmierć głodową. Taka postawa, która może wydawać się okrutna, jest niezbędna dla przetrwania kolonii: drony zjadłyby zbyt dużo miodu i zagroziłyby przetrwaniu kolonii.
Kiedy znikają źródła pożywienia, pszczoły, które pozostają w ulu, przygotowują się do spędzenia zimy. Kiedy temperatura spada poniżej 14 stopni, pszczoły są umieszczane w pobliżu ich miododajnego zbiornika i miodowego chleba. Królowa pszczół przestaje składać jaja późną jesienią i wczesną zimą, kiedy zaczyna brakować pożywienia, a pszczoły robotnice koncentrują się na izolowaniu kolonii. Tłoczą się z głową skierowaną do ula, grupując się wokół królowej i jej młodych, aby zapewnić im ciepło. Pszczoły wewnątrz gromady mogą żywić się zmagazynowanym miodem. Zewnętrzna warstwa pszczół robotnic izoluje swoje siostry, a wraz ze wzrostem temperatury otoczenia pszczoły na zewnątrz grupy rozsuwają się nieco, aby umożliwić przepływ powietrza.
Ułożone w ten sposób, gdy temperatura otoczenia spada, robotnice ogrzewają wnętrze ula. Najpierw żywią się miodem dla energii. Następnie pszczoły kurczą się i rozluźniają mięśnie, których używają do latania, ale nie poruszają skrzydłami, co podnosi temperaturę ich ciała. Przy tysiącach pszczół wibrujących w ten sposób temperatura grupy wzrasta do około 34 stopni. Kiedy pszczoły robotnice znajdujące się na zewnętrznej krawędzi grupy wyziębiają się, przepychają się w kierunku środka grupy i są zastępowane przez inne pszczoły, chroniąc w ten sposób rodzinę przed zimową pogodą.
Gdy otoczenie jest ciepłe, wszystkie pszczoły poruszają się wewnątrz ula, docierając do wszystkich pokładów miodu. Ale podczas długotrwałych okresów mrozów pszczoły mogą nie być w stanie poruszać się w ulu; jeśli w gromadzie, w której się znajdują, zabraknie miodu, mogą umrzeć z głodu, nawet jeśli w pobliżu znajdują się sklepy spożywcze.
Kolonia pszczół miodnych może wyprodukować około 12 kilogramów miodu w ciągu sezonu, czyli około dwa do trzech razy więcej niż potrzebuje do przetrwania zimy. Jeśli rodzina jest zdrowa i sezon był dobry, mogą wyprodukować około 30 kilogramów miodu, czyli znacznie więcej, niż potrzebują do przeżycia.
Pszczelarze mogą zbierać nadwyżki miodu, ale muszą upewnić się, że pozostawią wystarczającą ilość miodu, aby pszczoły mogły przetrwać zimę.
Źródła
Geraldine A.Wright, Susan W. Nicolson, Sharoni Shafir. Fizjologia odżywiania i ekologia pszczół miodnych . Roczny przegląd entomologii 63 (1): 327–44, 2018.
Marka L. Winstona. Biologia pszczoły miodnej. Cambridge MA: Harvard University Press, 1991.
Robert Parker, Andony P. Melathopoulos, Rick White, Stephen F. Pernal, M. Marta Guarna, Leonard J. Foster. Adaptacja ekologiczna różnych populacji pszczół miodnych (Apis mellifera) . PLoS ONE 5 (6), 2010. d oi.org/10.1371/journal.pone.0011096
