Tabla de Contenidos
Cywilizacja Olmeków rozkwitła na wybrzeżu Zatoki Meksykańskiej między 1200 a 400 pne, choć pierwsze ślady ich kultury pochodzą z 3000 pne. Chociaż nasza wiedza o kulturze Olmeków jest ograniczona, zachowało się wiele przejawów ich sztuki. Kolosalna rzeźba z dużych kawałków wyrzeźbionych w kamieniu, a także małe kawałki z jadeitu, zielonego kamienia i obsydianu oraz malowidła naskalne to tylko niektóre z dzieł sztuki, które zostały odzyskane. Przedstawienia sztuki Olmeków mają głównie znaczenie religijne lub polityczne; kawałki przedstawiają bogów lub władców.
Znaczenie kultury Olmeków
Kultura Olmeków była pierwszą wielką cywilizacją Mezoameryki, która rozwinęła się w obecnych meksykańskich stanach Tabasco i Veracruz nad Zatoką Meksykańską.
Pierwszą dużą osadą było miasto San Lorenzo; Założona około roku 1800 pne, osiągnęła swój maksymalny rozwój między 1400 a 1000 pne. C., ze stabilną populacją około 10 000 mieszkańców i powierzchnią 700 hektarów. W swoim czasie było to największe miasto Mezoameryki. Znaczenie San Lorenzo gwałtownie spadło na korzyść miasta La Venta, drugiej wielkiej osady Olmeków, która została opuszczona około 400 roku pne.
Olmekowie wywarli silny wpływ na późniejsze kultury Mezoameryki, zwłaszcza na ich sztukę. Malowidła ścienne znalezione w San Bartolo w Gwatemali, które powstały około 100 roku pne i nadal są najstarszymi w kulturze Majów, pokazują estetyczną ciągłość między późną ikonografią Olmeków i Majów. Tematyka tych obrazów jest mityczna i religijna; w nich pojawia się bóg zboża i bliźniacy Popol Vuh, z niezliczonymi cechami świata Olmeków.
Chociaż po kulturze Olmeków pozostało niewiele śladów, odzyskano liczne przejawy ich kultury. Jego artystyczne przejawy pozwalają w szczególności zrekonstruować podstawowe aspekty cywilizacji, która położyła podwaliny pod Mezoamerykę.
sztuka naskalna
Malowidła znalezione w jaskiniach Juxtlahuaca i Oxtotitlán w dolinach Sierra Madre del Sur w stanie Guerrero w Meksyku to najbardziej znane przedstawienia olmeckiej sztuki naskalnej.
Olmekowie kojarzyli jaskinie ze smoczym bogiem lub Potworem Ziemi i jest prawdopodobne, że jaskinie były miejscami świętymi. Kosmiczny potwór był podstawową postacią mitologiczną kosmogonii Olmeków. Była to starożytna istota, która pływała w pierwotnych wodach i była uważana za źródło wszechświata. Jego szczęki reprezentowały wejście do wodnego świata podziemnego, które z kolei było reprezentowane jako wejście do jaskini.
Jaskinia Juxtlahuaca
Malowidła w jaskini Juxtlahuaca zostały znalezione w 1966 roku głęboko w górach, półtora kilometra od wejścia do jaskini, eksponowane w szerokich komorach połączonych wąskimi korytarzami.
W niezależnych komnatach znaleziono trzy duże malowidła ścienne i kilka małych, mocno zniszczonych malowideł.
- Pierwsza sala nazywana była Salą Rytualną, w której namalowano scenę złożoną z dwóch postaci; jedna stoi pochylona do drugiej, nieproporcjonalnie mniejszej, która siedzi i podnosi twarz, aby spojrzeć na pierwszą (patrz rysunek poniżej).
- Druga komnata, Sala Węża, połączona jest z Salą Rytualną poprzez Galerię Rysunków, która zawiera rysunki z różnymi symbolami. W Sali Węża reprezentowany był duży wąż z czerwonym ciałem i czarną głową.
- W trzeciej komnacie znajduje się obrazowe przedstawienie zwierzęcia, które może być jaguarem, postacią bardzo obecną w mitologii Olmeków.
Jaskinia Oxtotitlan
W 1968 roku w jaskini Oxtotitlán, niedaleko miasta Acatlán, znaleziono malowidła naskalne. Antropolog David C. Grove zbadał je i ustalił, że te obrazy, podobnie jak te w jaskini Juxtlahuaca, można datować na okres między 900 a 700 pne.
Malowidła z jaskini Oxtotitlán zostały podzielone na trzy grupy, w zależności od ich lokalizacji w jaskiniach: Grota Północna, Grota Południowa i Grupa Centralna. Jedna z postaci w Grupie Centralnej przedstawia ludzką postać nałożoną na fantastyczną postać, którą Grove zidentyfikował jako obraz Olmeckiego Jaguara Potwora.
ołtarze
Wśród rzeźb Olmeków wyróżniają się ołtarze, duże bloki wyrzeźbione w bazalcie w kształcie równoległościanu. Zachowało się kilka elementów, zarówno w San Lorenzo, jak iw La Venta.
Po bokach wyrzeźbiono złożone sceny z wizerunkami religijnymi, a na froncie pojawiają się różne przedstawienia. Na przykład wnęka ołtarza 4 La Venta (patrz rysunek poniżej) symbolizuje drzwi do podziemi lub jaskini pochodzenia wraz z wizerunkiem przodka władcy; u góry stylizowany wizerunek Potwora Ziemi.
Uważa się, że ołtarze te były tronami używanymi przez władców lub kapłanów. Na malowidle naskalnym można zobaczyć władcę Olmeków siedzącego na jednym z tych ołtarzy.
kolosalne głowy
Najbardziej znanymi elementami rzeźby Olmeków są kolosalne głowy. Te figury, które miały do 3 metrów wysokości i ważyły blisko 10 ton, były rzeźbione z bloków bazaltowych i transportowane na duże odległości.
Znaleziono 17 kawałków kolosalnych głów, z których dziesięć znajduje się w San Lorenzo. Rzeźby te przedstawiają męskie głowy ze skośnymi oczami, grubymi ustami i płaskimi nosami, z hełmem lub nakryciem głowy na szczycie, uważanymi za wojowników lub władców.
Posągi, statuetki i stele
Zachowana sztuka rzeźbiarska Olmeków obejmuje liczne posągi, statuetki, stele, maski i wielką różnorodność małych elementów wyrzeźbionych w różnych materiałach lub uformowanych w terakocie.
Spośród posągów znalezionych na stanowiskach archeologicznych wyróżnia się zestaw trzech elementów odkrytych na stanowisku El Azuzul, niedaleko San Lorenzo. Jest znany jako bliźniacy Azuzul i są to dwie identyczne postacie ludzkie umieszczone przed jaguarem. Został zinterpretowany jako reprezentujący mezoamerykański mit opisany w Popol Vuh.
Innym przykładem rzeźby Olmeków jest ta pokazana na poniższym obrazku; Lord Las Limas. Wyrzeźbiona z serpentyn rzeźba o wysokości 55 centymetrów i szerokości 42 centymetrów przedstawia młodego mężczyznę trzymającego dziecko jaguara. Posąg ma wyryte postacie religijne na twarzy, ramionach i nogach.
Maski były również formą ekspresji sztuki Olmeków; wyrzeźbione w jadeicie, znaleziono maski wielkości twarzy i mniejsze używane jako ozdoby. Niektóre maski przedstawiają ludzkie twarze, podczas gdy inne łączą cechy ludzkie z cechami zwierzęcymi, jak na przykład jaguar-jaguar.
Statuetki to kolejna manifestacja artystyczna, której liczne okazy zostały znalezione. Figurki z terakoty to te, które zostały znalezione w największej ilości, ale znaleziono również małe statuetki wyrzeźbione z jadeitu, serpentyny, bazaltu i innych materiałów. Jedną z najbardziej znanych form figurek są wydrążone figurki z terakoty przedstawiające pucołowate ciała o dziecięcych twarzach.
stele
Olmeckie stele to nowsze formy sztuki niż kolosalne rzeźby, przedstawiające władców, bóstwa i wydarzenia historyczne.
Przykładem jest przedstawienie pierzastego węża, bóstwa obecnego w kilku kulturach mezoamerykańskich, którego najstarsze przedstawienia odpowiadają cywilizacji Olmeków. Jego wizerunek w pomniku 19 stanowiska archeologicznego La Venta, pokazany na poniższym rysunku, przedstawia postać ubraną w strój odpowiadający elicie społecznej; z tyłu pojawia się pierzasty wąż.
Pierwotnie pierzasty wąż był związany z wodą, fundamentalnym aspektem mitologii Olmeków, oraz z płodnością. Byłby Quetzalcóatl w kulturze Teotihuacán i miałby wiele podobieństw z Kukulcán, bóstwem Majów.
Źródła
- Coe, Michael D., Koontz, Rex. Meksyk: Od Olmeków do Azteków . Szósta edycja. Thames and Hudson, Nowy Jork, 2008.
- Cyferki, Ann. Olmekowie z San Lorenzo: początek cywilizacji Mezoameryki | OC:TL (octl.mx) , 2019.
- Diehl, Richard A. Olmekowie: pierwsza cywilizacja Ameryki . Thames and Hudson, Londyn, 2004.
- Gonzalez Lauck, Rebecca B. Kompleks A, La Venta, Tabasco. Meksykańska archeologia, tom XV – nr 87 , 2007.
- Gaj, David C. Olmeków Święte Wzgórza . Trand. Elisa Ramírez. Meksykańska Archeologia, tom XV – nr 87, 2007.
