Tabla de Contenidos
Το Δόγμα Αϊζενχάουερ είναι το όνομα που δόθηκε στην εξωτερική πολιτική για τη Μέση Ανατολή του 34ου Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντουάιτ Ντέιβιντ Αϊζενχάουερ, ενός παράσημου στρατηγού που υπηρέτησε κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και ήταν επικεφαλής της προεδρίας μεταξύ 1953 και 1961.
Επίσης γνωστό ως το δόγμα των μαζικών αντιποίνων και, από τους επικριτές του, ως Brinkmanship (το οποίο μεταφράζεται ελεύθερα στα ισπανικά ως “επικίνδυνη πολιτική”), αποτελούταν από ένα στρατιωτικό γεωστρατηγικό δόγμα σύμφωνα με το οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες υποσχέθηκαν να υποστηρίξουν οικονομικά και στρατιωτικά χώρες που δέχθηκαν επίθεση από τη Σοβιετική Ένωση. Το δόγμα άνοιξε ακόμη και τη δυνατότητα χρήσης πυρηνικών όπλων ως αντίποινα ενάντια στο έθνος επιτιθέμενος (από το οποίο προέρχεται το όνομα του δόγματος Μαζικών Αντιποίνων), προκειμένου να σταματήσει η εξάπλωση του κομμουνισμού στη Μέση Ανατολή.
Το πλαίσιο και ο σκοπός του δόγματος Αϊζενχάουερ
Το δόγμα των Μαζικών Αντιποίνων πλαισιώθηκε στον Ψυχρό Πόλεμο. Ο Αϊζενχάουερ υπηρέτησε ως πρόεδρος μετά τον Χάρι Τρούμαν και προηγήθηκε του Τζον Φ. Κένεντι. Όπως συνέβη με τον προηγούμενο πρόεδρο και με τους μετέπειτα προέδρους που κατείχαν καθ’ όλη τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η εξωτερική πολιτική του Αϊζενχάουερ σημαδεύτηκε από την αρχή από την ιδέα της συγκράτησης του κομμουνισμού. Με άλλα λόγια, το κύριο μέλημά του ήταν πάντα να αποτρέψει την επέκταση της σφαίρας επιρροής της Σοβιετικής Ένωσης, αρχικά στη Μέση Ανατολή, αλλά αργότερα και σε πολλές χώρες της Λατινικής Αμερικής.
Ουσιαστικά, ο Αϊζενχάουερ πίστευε ότι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης της Σοβιετικής Ένωσης και της εξάπλωσης του κομμουνισμού σε όλο τον κόσμο ήταν οι ΗΠΑ να λάβουν σθεναρή θέση ενάντια σε οτιδήποτε έκανε η ΕΣΣΔ, κυρίως μέσω της απειλής πιθανής χρήσης πυρηνικών όπλων.
Αυτό το δόγμα αντιπροσώπευε ένα πιο επιθετικό βήμα σε σύγκριση με το δόγμα Τρούμαν που προηγήθηκε. Το τελευταίο συνίστατο στην παροχή βοήθειας, χρημάτων και όπλων σε οποιαδήποτε χώρα ήταν πρόθυμη να πολεμήσει κατά του κομμουνισμού.
Ωστόσο, η καταπολέμηση του κομμουνισμού δεν ήταν αρκετή για τον Αϊζενχάουερ, ήταν επίσης απαραίτητη η προστασία των συμφερόντων των Ηνωμένων Πολιτειών στη Μέση Ανατολή. Αυτή η περιοχή ήταν όπου η χώρα έπαιρνε το μεγαλύτερο μέρος του πετρελαίου και των ορυκτών καυσίμων που χρειαζόταν η χώρα για να τροφοδοτήσει την οικονομική της πρόοδο.
Έτσι, εκτός από τον περιορισμό της εξάπλωσης του κομμουνισμού, σκοπός του δόγματος Αϊζενχάουερ ήταν να αποτρέψει, ακόμη και απειλώντας τη χρήση πυρηνικών όπλων, την ΕΣΣΔ από την εισβολή ή/και την προσάρτηση των εθνών της Μέσης Ανατολής βασικής ενεργειακής σημασίας στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ποιοι παράγοντες επηρέασαν την εξωτερική πολιτική του Αϊζενχάουερ;
Ένας από τους παράγοντες που επηρέασαν την εξωτερική πολιτική του Αϊζενχάουερ ήταν ότι, για πρώτη φορά μετά από τριάντα χρόνια, η Σοβιετική Ένωση ελεγχόταν όχι από τον Ιωσήφ Στάλιν, αλλά από έναν νέο ηγέτη, τον Νικήτα Σεργκέγιεβιτς Χρουστσόφ, γνωστό ως Νικήτα Χρουστσόφ. Χάρη σε αυτήν την αλλαγή στη σοβιετική ηγεσία, ο Αϊζενχάουερ θεώρησε απαραίτητο να λάβει μια ισχυρή θέση για να αποτρέψει τον Χρουστσόφ από το να έχει μόνιμη επιρροή παγκοσμίως.
Ένας άλλος παράγοντας που επηρέασε την εσωτερική και εξωτερική πολιτική του Αϊζενχάουερ ήταν η επιτυχία του σοβιετικού διαστημικού προγράμματος το 1957, όταν κατάφεραν να βάλουν τον πρώτο δορυφόρο στο διάστημα, τον Σπούτνικ. Βλέποντας ότι οι Σοβιετικοί είχαν καταφέρει να βάλουν έναν δορυφόρο σε τροχιά πριν από τις Ηνωμένες Πολιτείες προκάλεσε μεγάλη ανησυχία στον αμερικανικό λαό. Αυτό οδήγησε, μεταξύ άλλων, στην ψήφιση ενός ομοσπονδιακού νόμου που εξασφάλιζε χρηματοδότηση για την ανάπτυξη της εκπαίδευσης στις επιστήμες των μαθηματικών.
Συνέπειες του Δόγματος Μαζικών Αντιποίνων του Αϊζενχάουερ
Αυξημένη αστάθεια στη Μέση Ανατολή
Από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ ως έθνους για τους Εβραίους μετά το Ολοκαύτωμα , έχουν δημιουργηθεί πολλές εντάσεις στη Μέση Ανατολή, η οποία αποτελείται κυρίως από ισλαμικές χώρες.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν ο κύριος σύμμαχος του Ισραήλ από τη δημιουργία του ως Κράτους, παρέχοντάς του κάθε είδους οικονομική υποστήριξη και τα πιο προηγμένα στρατιωτικά του όπλα. Εν όψει αυτού και χάρη στην επιθετικότητα του δόγματος Αϊζενχάουερ, η Σοβιετική Ένωση αποφάσισε να υποστηρίξει τον μεγαλύτερο εχθρό του Ισραήλ κατά τη δεκαετία του 1950: την Αίγυπτο. Αυτό σημαίνει ότι αυτό το δόγμα είναι εν μέρει υπεύθυνο για την τροφοδοσία και τη διαιώνιση ορισμένων από τις σημαντικότερες ένοπλες συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή, μερικές από τις οποίες δεν έχουν επιλυθεί μέχρι σήμερα.
Ο κομμουνισμός στην «Πίσω αυλή» της Αμερικής
Μια άλλη συνέπεια της εξωτερικής πολιτικής του Αϊζενχάουερ ήταν ότι ενθάρρυνε την ΕΣΣΔ να προωθήσει και να υποστηρίξει την ένοπλη επανάσταση στην Κούβα με επικεφαλής τον Φιντέλ Κάστρο. Αυτή η σύγκρουση κορυφώθηκε με την εγκαθίδρυση ενός κομμουνιστικού καθεστώτος στο νησί της Καραϊβικής λίγο έξω από τις ακτές των ΗΠΑ.
Αν και είναι αλήθεια ότι η δυσαρέσκεια του κουβανικού λαού ενάντια στην παρέμβαση των Ηνωμένων Πολιτειών στην εσωτερική πολιτική του νησιού χρονολογείται από την εποχή των πολέμων για την ανεξαρτησία, ήταν η σοβιετική υποστήριξη που ήταν ο αποφασιστικός παράγοντας που έκανε την κουβανική επανάσταση επιτυχής. Το δόγμα Αϊζενχάουερ ήταν ένας ουσιαστικός παράγοντας στη Σοβιετική Ένωση που έδινε την άνευ όρων υποστήριξή της στον Κάστρο, επομένως είναι εύκολο να φανταστούμε διαφορετικά σενάρια στην πρόσφατη ιστορία της Κούβας αν δεν υπήρχε αυτό το δόγμα.
Ο αυταρχισμός στη Λατινική Αμερική κατά τη δεκαετία του ’50
Πριν από τον Αϊζενχάουερ, τα δόγματα εξωτερικής πολιτικής του Ρούσβελτ και του Τρούμαν έναντι της Λατινικής Αμερικής ήταν να υποστηρίξουν μια αναπτυσσόμενη εθνικιστική και δημοκρατική ελίτ που προωθούσε προγράμματα κοινωνικής μεταρρύθμισης στις αντίστοιχες χώρες τους. Ωστόσο, το στρατηγικό όραμα του Αϊζενχάουερ και το έντονα αντικομμουνιστικό δόγμα σύντομα είδαν τον εθνικισμό ως ένα όργανο που αναπτύχθηκε από τη Μόσχα για να εξασφαλίσει την εξάπλωση του κομμουνισμού σε αναπτυσσόμενες χώρες όπως τα έθνη της Λατινικής Αμερικής.
Η συνέπεια αυτού του οράματος ήταν ότι ο Αϊζενχάουερ σταμάτησε να υποστηρίζει εθνικιστικές πρωτοβουλίες της Λατινικής Αμερικής και, αντ’ αυτού, υποστήριξε και ευθυγραμμίστηκε με τις διάφορες αυταρχικές και αντιδημοκρατικές δυνάμεις στην περιοχή. Αυτό σηματοδότησε την αρχή της ανάμειξης των ΗΠΑ που έφερε πολλούς δικτάτορες-μαριονέτες και προέδρους στην εξουσία στην Κεντρική Αμερική, τη Νότια Αμερική και την Καραϊβική κατά τη δεκαετία του 1950, καθώς και σε όλο τον υπόλοιπο 20ό αιώνα.
βιβλιογραφικές αναφορές
Borja, R. (2018, 16 Ιουλίου). Δόγμα Αϊζενχάουερ . Rodrigo Borja Εγκυκλοπαίδεια της Πολιτικής. https://www.enciclopediadelapolitica.org/doctrina_eisenhower/
Google Arts & Culture. (ν). Δόγμα Αϊζενχάουερ . https://artsandculture.google.com/entity/m05t2yb?hl=el
Griffin, N. (2013, 10 Δεκεμβρίου). Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε. . . Εξωτερική Πολιτική του Αϊζενχάουερ . Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=_ndPiHxYHt0
Larson, M. (2020, 29 Ιουλίου). Ψυχρός Πόλεμος: Δόγμα Αϊζενχάουερ . Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=1LHQOiQgi5w
Pettina, V. (2007). Από τον αντικομμουνισμό στον αντιεθνικισμό: Η προεδρία του Αϊζενχάουερ και η αυταρχική στροφή στη Λατινική Αμερική τη δεκαετία του 1950 . Ινδικό περιοδικό. LXVII (240). 573–606. http://reccma.es/libros-pdf/vanni-pettina-01.pdf
